ยุครุ่งเรืองสูงสุดของ พระเจ้าสุริยวรมันที่1

ในสมัยพระเจ้ายโศวรมันวันที่1ในสมัยนั้นก็ได้จัดสร้างอ่างเก็บน้ำที่ได้มีขนาดใหญ่ขึ้นมาอีกเพื่อที่จะต้องรองรับแม่น้ำจากแม่น้ำเสียมราฐเก็บเอาไว้ใช้ในช่วงฤดูน้ำแล้งได้มีการสร้างอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ที่เรียกกันว่า “บารายตะวันออก”และขุดคลองระบายน้ำจากทะเลสาบออกไปโดยรอบตามไร่นาของประชาชนจึงทำให้มีเศรษฐกิจมั่นคงได้มีการเพาะปลูกกันตลอดทั้งปี

เมื่อพระเจ้ายโศวรมันที่1ได้ครองราฐได้2ปีพระองค์ยังได้ทรงวางแพลนที่จะสร้างเมืองหลวงใช้ชื่อใหม่ตามนามของพระองค์ว่า”ยโสธรปุระ”ได้เป็นเมืองแรกในกลุ่มนครหลวงที่มีคูโดยรอบกั้นไว้ภายในคูเมืองได้เป็นบ้านเรือนราษฎรไร่นาและด้วยนิสัยที่เป็นความชอบในการสร้างของพระองค์พระองค์จึงได้สร้างวิหารบนยอดเขาขึ้นมาอีกมากมายที่สำคัญนี่ก็คือเขาพระวิหารบนเทือกเขาดงเล็กที่ได้เป็นข้อพิพาทกันระหว่างกัมพูชากับไทยนั่นเอง

หลังจากสมัยของพระเจ้ายโศวรมันที่1ก็ได้เกิดความวุ่นวายต่างๆมากมายและประวัติศาสตร์ก็ขาดๆหายๆอยากแก่การนำเสนอจนกระทั่งถึงสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่5ที่ได้เป็นสมัยที่ได้มีความเจริญของศิลปวิทยานั้นเอง

นอกจากนี้ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่5ในสมัยนี้ได้มีความรุ่งเรืองเป็นอย่างมากเรียกได้ว่าเป็นยุคทองของศิลปะวิชาการเช่นวรรณคดีศาสนาปรัชญาจนนักประวัติศาสตร์ได้ระบุว่า”ไม่มียุคใดจะรุ่งเรืองทางศิลปะวิทยาเท่ายุคนี้อีกแล้ว”พวกพราหมณ์นั้นได้มีบทบาทสำคัญในการเผยแพร่ความรู้ด้านต่างๆแม้กระทั้งสัสดีในสมัยนี้ก็ยังสนใจศึกษาหาความรู้กันมากมายเอกสารจีนถึงกลับไปยกย่องว่าสตรีในราชสำนักเขมรมีความรู้ดีมากและวิหารที่พระองค์นั้นได้อุทิศตัวสร้างขึ้นมาอย่างสวยงามที่สุดในสมัยนี้ก็คือ “วิหารบันทายศรี” 

ซึ่งนักประวัติศาสตร์ได้มองว่าเทวสถานแห่งนี้ไม่ได้งามเฉพาะตัวสถานปรัชญากรรมเพียงอย่างเดียวแต่ยังได้มีภาพสลักที่สวยงามอีกด้วย

ยุครุ่งเรืองสูงสุดเมื่อได้สิ้นสมัยชัยวรมันที่5เขมรโบราณก็ได้เกิดสงครามกลางเมืองเป็นระยะเวลายาวนานหลายปีจนในที่สุด”กษัตริย์สุริย-วรมันที่1”ก็ได้ปราบจลาจลได้สำเร็จและครองราชย์ต่อในยุคนี้ได้รับการยกย่องว่าเขมรรุ่งเรืองสูงสุด

ซึ่งมีกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่เท่าเทียมกัน3พระองค์ที่จะเล่าถึงก็คือ พระเจ้าสุริยวรมันที่1สมัยของพระเจ้าสุริยวรมันที่1นั้นกล่าวกันว่าพระองค์นั้นได้ขึ้นครองราชย์ต่อจากพระเจ้าวรมันที่1ผู้ที่ถูกเรียกว่ากษัตริย์ผู้เป็นเงาลอยฐานของราชบัลลังก์ในความเห็นของฟีโน่แต่ก็ไม่ได้มีหลักฐานที่ชัดเจนเกี่ยวกับพระเจ้าสุริยวรมันที่1

แต่อย่างไรก็ดีกษัตริย์พระองค์นี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ในประวัติศาสตร์เขมรโบราณได้แผ่ขยายอำนาจเข้าสู่ลุ่มน้ำเจ้าพระยาขึ้นไปถึงเชียงแสนทางใต้